Het heiligdom in Mekka
De Kaäba (ka’aba, ka’bah) is een kubusvormig stenen gebouw (ca. 12 × 10 × 15 meter) in de grote moskee Masjid Al Haram in Mekka. Het is het centrale heiligdom van de islam en staat ook bekend als Beit Allah (“Huis van Allah”).
Geschiedenis
Voor de tijd van Mohammed was Mekka (Makkah) al een belangrijke heilige plek, waar vele natuur- en andere goden aanbeden werden. Dat had ook te maken met de karavaanroutes die hier samenkwamen.
De Kaäba was een centrum van cultische godendienst. Honderden afgodsbeelden stonden rond en op de Kaäba, waar zowel doortrekkende handelaren als pelgrims op afkwamen. Het centrum werd beheerd door de Qoeraish, het belangrijkste volk dat in Mekka leefde. In 632, twee jaar nadat Mohammed Mekka had ingenomen, werden de afgodsbeelden verwijderd en werd het gebouw gewijd tot islamitisch heiligdom. Het heersende veelgodendom werd door Mohammed vervangen door de monotheïstische aanbidding van Allah.
De Koran noemt drie van de godinnen die bij de Kaäba vereerd werden expliciet, namelijk al-Lât, al-Oezzâ en Manât. In de bijbehorende cultus werden zij gezien en vereerd als dochters van Allah.
Moslims geloven dat de Kaäba door Adam is gebouwd. Volgens hun overlevering heeft Abraham (Ibrahim) samen met zijn zoon Ismaël (Ismail) het bouwwerk herbouwd, nadat het tijdens de zondvloed was verwoest. In een bijgebouwtje ligt een steen (Maqam Ibrahim) met daarin een voetafdruk die van Abraham afkomstig zou zijn
In Mohammeds tijd is het gebouw, dat door brand en overstroming ernstig beschadigd was, gesloopt tot op de “fundamenten van Ibrahim” en herbouwd.
Bijzonderheden
Het gebouw wordt omhuld door de “kiswah”, een zwart, brokaten doek, met daarop in gouddraad geborduurde koranverzen die jaarlijks vernieuwd wordt.
Links van de deur ligt in een hoek van de Kaäba de al-Hadjar al-Aswad, een zwarte meteoriet. Deze zou door de engel Gabriel aan Abraham geschonken zijn. Men zegt dat de steen oorspronkelijk wit was, maar zwart geworden is door de zonden der mensen. Wie de steen aanraakt wordt geacht van zonden gereinigd te worden.
De al-Hadjar al-Aswat heeft een diameter van ongeveer 30 cm. Ze is beschadigd bij gevechten om de Kaäba en de drie delen worden nu door een zilveren band bij elkaar gehouden.
Vlak naast de Kaäba ligt ZamZam, de “Bron van Ismaël”, waaraan het ontstaan van Mekka mede te danken is. De bron is volgens de overlevering genoemd naar het geluid dat het opborrelende water bij het ontstaan maakte. Ze is circa 35 meter diep. Over de bron is een koepelvormige ruimte gebouwd, al Koebba, en kan sinds 2005 alleen bereikt worden door een tunnel die in de moskee begint. De oude ingangen direct naast de Kaäba en verderop op het plein zijn afgesloten.
Het water wordt gezien als geneeskrachtig. Veel pelgrims nemen het in flessen mee naar huis en dompelen de kleding bestemd voor hun begrafenis erin.
Volgens islamitische traditie is dit de plaats waar God Hagar (Hadjar) en haar zoon Ismaël (Ismaïl) van de dood redde en hun dorst leste (Genesis 21:19). Abraham (Ibrahim) liet Hagar en Ismaël achter in de woestijn. Hagar begon wanhopig te zoeken naar water. Volgens de overlevering stampte Ismaël op een gegeven moment met zijn hiel in het zand, waarop precies op die plek de bron Zamzam ontstond. Deze symboliseert daarom de aanwezigheid van God als alles verloren lijkt.
Sommige andere tradities maken melding van de engel Gabriël (Djibriel) die met zijn hiel de bron opende.
Een islamitische traditie vertelt dat Mohammed op zeer jonge leeftijd bezocht werd door Djibriel. Hij opende de borst van de jongen, nam het hart eruit en waste het in een gouden kom met Zamzam-water, waarna hij het gezuiverde hart weer terug plaatste.
De Kaäba staat letterlijk centraal in het moslimsleven, omdat men vijf keer per dag bidt in de richting van de Kaäba, dus in de richting van Mekka.
Bij de Hadj, de jaarlijkse bedevaart naar Mekka, loopt men zeven keer om de Kaäba heen, tegen de wijzers van de klok in.
Imitatie?
Een omstreden theorie beweert dat de nagenoeg kubusvormige Kaäba een nabootsing is van het kubusvormige Heilige der Heiligen in de Joodse Tempel te Jeruzalem waar het allerheiligste voorwerp van het Jodendom de ark van het verbond stond. Opmerkelijk is dat de Kaäba een zelfde centrale functie in de islam heeft als de vroegere tempel in het Jodendom. Het gebouw zou in pre-islamitische tijden opgericht zijn door pelgrims die na terugkeer uit Jeruzalem van de tempel een replica wilden maken. In later tijden werd de Kaäba een cultisch centrum waar allerlei stamgoden van de stammen woonachtig in en bij Mekka een plaats kregen.