Deze week was het Driekoningen. In sommige kringen wordt dat gevierd, maar wij kennen die gewoonte niet zo. We hebben het verhaal wel even aangehaald in de adventstijd. Alleen het begin van hun reis hebben we genoemd. Toch is het wel aardig om eens bij het verhaal stil te staan.
Na een lange reis komen ze in Israël aan. In Jeruzalem, op zoek naar de koning der Joden. Ruim een jaar geleden hebben enkele magiërs in een Oosters land een bijzondere ster gezien.
Wie zijn deze mannen? We weten niet veel van ze. Waar komen ze nu precies vandaan? Met hoeveel zijn ze? Hoe heten ze? Hoe komen ze aan hun kennis over die ster? We kunnen slechts gokken.
Zo gaat het verhaal dat ze met z’n drieën waren en luisterden naar de namen Caspar, Melchior en Balthasar. Dat zijn Perzische namen, maar in andere versies van het verhaal hebben ze Griekse en Hebreeuwse namen. In dat verhaal zijn ze niet alleen wijs, maar ook nog koning. We zullen ons het hoofd er niet over breken. Het ontbreken van die gegevens in het Bijbelse verhaal, betekent blijkbaar dat die voor het verhaal – en voor ons – niet echt van belang zijn.
We weten we dat ze uit het Oosten komen. Dat lijkt te wijzen op het gebied van de Eufraat en de Tigris. In de oudheid waren dat Babel en Perzië. Een nieuwe vertaling houdt het bij het Griekse woord dat door Matteüs gebruikt wordt: “magoi”, magiërs. Nu kennen we in de Bijbel wel de wijzen van eerder genoemde landen, bijvoorbeeld uit het verhaal van Daniël. Dat waren astrologen, dromenuitleggers, tovenaars. Maar daarnaast waren het geleerden, astronomen, wiskundigen en raadgevers van koningen. Dat zou kunnen, maar een toelichting op dit punt blijkt voor Matteüs niet relevant geweest te zijn.
Wel relevant is, dat ze een ster zagen, die voor hen bijzonder was. Wat er zo bijzonder aan was, weten we niet. Wat het een nieuwe ster? Of een bijzondere constellatie van sterren, waardoor meerdere sterren vanuit de aarde gezien één grote ster vormden? Dat blijft een raadsel. Maar wat we wel weten is, dat zij om de één of andere reden menen ze te weten wat die ster betekent. Zou het zijn omdat een verre voorganger, Bileam uit Petor aan de Eufraat, omstreeks 1500 voor Christus, in de tijd van Mozes, een profetie over Israël had uitgesproken, waarin hij probeerde dat volk te vervloeken, maar in plaats daarvan een belofte uitsprak over een glorieuze toekomst, als er “een ster zal opgaan uit Israël” (Numeri 24:17). Opnieuw: we weten niet of ze deze profetie kenden.
Maar nu zijn ze in Jeruzalem, aan het hof, waar geen koning geboren is …. Maar de koning van Israël heeft ook wijzen, Schriftgeleerden en Farizeeën, die wel weten waar een koning geboren zou moeten worden, in Betlehem. Niet dat zij of koning Herodus enige waarde hechten aan die profetie van Micha (Micha 5:1) – laat die vreemdelingen zelf maar ontdekken dat ze sprookjes najagen. Herodes, de koning, was nog wel nieuwsgierig: wanneer hadden ze die ster gezien? O, meer dan een jaar geleden?
De wijzen gaan naar Betlehem en worden onderweg verrast door de ster, die ze ook in het Oosten gezien hadden. Die brengt hen naar het huis waarin Jozef en Maria wonen. Ja, de romantische vertelling van het Kerstverhaal laat hen de stal binnengaan, maar in de Bijbel is duidelijk sprake van een huis. En Jozef en Maria zitten natuurlijk niet meer in een stal, een jaar of meer na de geboorte. In het afgelopen jaar is er wel wat gebeurd. Hun tocht naar Betlehem vanuit Nazareth heeft geresulteerd in een permanent verblijf in Betlehem. Verder is het jaar rustig verlopen. Toen Jezus 8 dagen oud was, is hij besneden (Lukas 2:21). Toen Hij 40 dagen was, hebben ze Hem meegenomen naar Jeruzalem om Hem in de tempel aan de Heer toe te wijden (Lukas 2:22-23).
Maar nu is er opeens leven in de brouwerij – een paar vreemdelingen! Verlate kraamvisite. Ze brachten eer aan het kind – andere vertalingen spreken over aanbidding – en gaven rijke geschenken. Best bijzonder. Blijkbaar zien ze iets goddelijks in Hem. Daarom wordt het feest ook wel “epiphanie” of “openbaring van de Heer” genoemd.
Wij zeggen nu, achteraf: Dit bezoek is symbolisch voor de niet-Joden die in later tijd hun leven aan Hem zullen toevertrouwen, en Hem zullen herkennen en aanbidden als hun Redder en Heer. Maar dat wisten Jozef en Maria nog niet.
Hun leven wordt opeens overhoop gegooid. De bezoekers worden in een droom gewaarschuwd om een andere weg naar huis te nemen en hun belofte aan Herodes om te vertellen wat ze in Betlehem gevonden hadden, niet na te komen. Jozef krijgt van een engel de opdracht om naar Egypte te vluchten, omdat Herodus, argwanend geworden door het uitblijven van die vreemdelingen, zou besluiten alle kinderen in Bethlehem te doden, die daar geboren waren sinds het eerste verschijnen van de ster aan de wijzen.
En die ster? Nooit meer van gehoord. Die had het werk van een evangelist gedaan, of misschien wel van de Heilige Geest. Mensen bij Jezus brengen, zodat het licht in hun hart gaat schijnen.